Help ik word geframed!

Graaiflatie of (deels) terechte prijsverhogingen?

In dit debat over de voorjaarsnota kreeg framing een prominente rol. Marijnissen riep Kaag tot de orde waarom zij als minister van Financiën de term ‘graaiflatie’ niet hanteerde: ze vond dat dit de enige term is die de werkelijkheid eer aandoet, namelijk dat bedrijven door de prijzen te verhogen excessieve winsten maken. Een verhaal waarin bedrijven duidelijk de slechterikenrol krijgen en waar de consument slachtoffer van is.

Kaag wilde daar niet in meegaan en bestempelde graaiflatie als een frame dat je niet te pas en te onpas kunt gebruiken. De werkelijkheid lag volgens haar een stuk genuanceerder: “In algemene zin ben ik er geen voorstander van om een makkelijke term te gebruiken die onrecht doet aan veel bedrijven die wel de lonen hebben verhoogd, of heel veel van de mkb’ers die juist niet alle prijzen doorrekenen aan hun consumenten omdat ze zich zorgen maken over de betaalbaarheid van hun producten.” Volgens Kaag is de term graaiflatie dan een containerbegrip dat geen recht doet aan de genuanceerde situatie. Haar antwoord kon op weinig goedkeuring van Marijnissen rekenen. Volgens haar is het onacceptabel dat een minister van Financiën graaiflatie wegzet als een frame en dat gebruikt als excuus om niet in te grijpen bij bedrijven die enorme winsten maken in deze tijd.

Botsende frames en weinig begrip

In het debat zie je dat Marijnissen zichtbaar geïrriteerd is dat Kaag de discussie afdoet door te zeggen: ‘het is een frame en niet de mijne’. Helaas voor mevrouw Marijnissen heeft minister Kaag hier toch zeker wel een punt: graaiflatie is een frame. Het biedt een visie op de werkelijkheid, maar het is zeker geen allesomvattende visie. Er is ruimte voor meerdere frames om parallel naast elkaar te bestaan en allemaal een beetje van de complexe werkelijkheid te laten zien. Dat Marijnissen reageert als door een wesp gestoken na het horen van het woordje ‘frame’, laat zien dat ook zij een behoorlijk slecht beeld van framing heeft: alsof het gelijk staat aan liegen en zij door deze opmerking van Kaag totaal niet meer inhoudelijk kan meedoen aan het debat. Overigens framet Kaag natuurlijk ook terug, want hoewel ze erop hint, bestaat 100% neutrale taal helemaal niet.

Framing gaat juist om het benadrukken van een bepaald deel van de werkelijkheid: je brengt een specifiek deel van onze enorme complexe werkelijkheid onder de aandacht en stuurt daarmee naar een bepaalde interpretatie van bijvoorbeeld wat het probleem is en wie verantwoordelijk is voor een oplossing. Juist doordat de werkelijkheid zo complex is, is het onvermijdelijk om keuzes te maken in focus en woordgebruik. Of je dat nou bewust doet of niet, we zijn op dagelijkse basis de hele dag door aan het framen. In het debat zijn dus ook beide dames aan het framen. 

Waar Marijnissen misschien had gehoopt een reactie bij de minister te kunnen uitlokken of haar voor het blok te kunnen zetten om nu in te grijpen, zien we dat Kaag niet meegaat in het frame van Marijnissen. Ze kiest een tegenframe en zet Marijnissen daarbij gelijk neer als iemand die wel heel ‘makkelijk’ met de werkelijkheid omgaat door te framen. Dit leidt bij Marijnissen tot grote frustratie. Enerzijds omdat Kaag zich niet laat verleiden in Marijnissens frame te stappen, anderzijds ook omdat je natuurlijk in de politieke arena niet graag als framer wordt neergezet.

Slim van Kaag?

Over het algemeen helpt het niet erg om de ander te betichten van framing. Want de ander ziet zijn frame niet als frame, maar als een waarheid die wordt ontkend door jou. Maar in dit geval proberen de minister en het Tweede Kamerlid elkaar niet te overtuigen. Eigenlijk zijn ze via elkaar met ons – de kijkertjes thuis – in gesprek. Dus dat hun frames botsen, is niet zo erg. Maar als we dan toch nog even streng mogen zijn: het was fair geweest als Kaag tegen Marijnissen had gezegd: "Ik kies een ander frame dan het uwe hier." Want daarmee had Kaag ook recht gedaan aan wat framing is, in plaats van het in te zetten voor eigen gewin. De ironie ontgaat ons niet dat framing, een vakgebied dat zich bezighoudt met beeldvorming, vaak zelf negatief geframed wordt. Voor ons als taalstrategen en framingspecialisten dus een mooie uitdaging in het verschiet om framing een positieve bijklank te geven.